อำเภอเบตง

     อำเภอเบตง เป็นอำเภอที่มีขนาดใหญ่ในจังหวัดยะลา นับเป็นอำเภอที่ตั้งอยู่ใต้สุดของประเทศไทย คำว่า เบตง เป็นภาษามลายู หมายถึง ไม้ไผ่ ซึ่งมีอยู่มากในท้องถิ่น ต้นไผ่ จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของอำเภอเบตง เดิมเบตงเป็นดินแดนส่วนหนึ่งของหัว เมืองมลายู ซึ่งอยู่ภายใต้การปกครองของกรุงสุโขทัย จนมาถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา ตอนที่ไทยเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่า ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2310 บ้านเมืองจึงเกิดความวุ่นวาย ระส่ำระสาย โจรผู้ร้ายชุกชุมเจ้าเมืองต่าง ๆ คิดแข็งเมือง และตั้งตนเป็นอิสระ ทำให้หัวเมืองมลายู ซึ่งเป็นประเทศราชของกรุงศรีอยุธยาในขณะนั้น มีโอกาสรวมตัวกันแข็งเมือง ขึ้นเป็นรัฐอิสระ สร้างความเจริญรุ่งเรืองด้านต่าง ๆ ทั้งด้านวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ โดยมีศูนย์กลางความเจริญอยู่ที่เมืองปัตตานี 

    จนมาถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์   สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 ทรงรวบรวมหัวเมืองมลายูที่แข็งเมืองกลับมาเป็นเมืองขึ้นได้อีกครั้งหนึ่ง และแบ่งหัวเมืองปัตตานีออกเป็น 7 หัวเมือง เมื่อพ.ศ. 2351 มีอาณาเขตชัดเจน ได้แก่ ปัตตานี ยะลา หนองจิก สายบุรี ยะหริ่ง ระแงะ และรามัน ในส่วนของเมืองรามัน นั้น คือ อำเภอเบตง รวมถึง อ.ธารโตในปัจจุบัน

     ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 การล่าอาณานิคมของชาติตะวันตก แผ่ขยายเข้ามาในภูมิภาคเอเซียตะวันออกเฉียงใต้มากขึ้น รัชกาลที่ 5 จึงเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองใหม่จากระบบหัวเมือง เป็น มณฑล เทศาภิบาล อำเภอ ตำบล และหมู่บ้าน พื้นที่ของเบตงจึงถูกยกฐานะเป็นอำเภอยะรม

     อำเภอยะรม ประกอบด้วยตำบลเบตง ตำบลยะรม ตำบลอิตำ ตำบลโกรแน ตำบลบาโลมและตำบลเซะ ภายหลังการปักปันเขตแดนใหม่ในปี พ.ศ. 2452 ไทยต้องเสียดินแดนบางส่วนให้กับมาเลเซีย ซึ่งขณะนั้นเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษเพื่อรักษาเอกราช โดยต้องเสียดินแดนในส่วนของกลันตัน ตรังกานู ไทรบุรี ปะลิส และอีก 4 ตำบลของอำเภอยะรม คือ ตำบลบาโลม ตำบลโกรแน ตำบลอิตำ และตำบลเซะ ไปรวมกับรัฐเปรัคของมาเลเซีย อำเภอยะรมจึงเหลืออยู่เพียง 2 ตำบล คือ ตำบลยะรมและตำบลเบตง

       ปี พ.ศ. 2473 ได้เปลี่ยนชื่อจากอำเภอยะรมเป็นอำเภอเบตง ทั้งยังแบ่งการปกครองใหม่เป็น 4 ตำบล คือ ตำบลเบตง ตำบลยะรม ตำบลอัยเยอร์เวง ตำบลตาเนาะแมเราะ และในปัจจุบันมีตำบลธารน้ำทิพย์ เพิ่มมาอีก 1 ตำบล เมื่อวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2476 เกิดการประท้วง เรียกร้องให้รวมดินแดนอำเภอเบตง กับสหพันธรัฐมลายูของอังกฤษ โดยมีนายลู่ เง็กซี่เป็นหัวหน้ากลุ่มแต่ไม่ประสบผลสำเร็จ